menu

Column Samen werken aan een ideaal

Een ondernemende school 

Een Waldorfschool met een nieuwe sociale jas.

Hoe je samen kunt werken aan een ideaal, vanuit vrije initiatieven, vertrouwen, met een beetje moed en bewustzijn over gedragen besluitvorming...... Een iets langer verhaal, met een betekenisvolle ontwikkeling

De Ondernemende School

Samen met twee collega’s werk ik al enkele jaren aan de ontwikkeling van ons initiatief de Ondernemende School. Met De Ondernemende School (DOS) willen we de werkelijk vrije ontwikkeling van kinderen mogelijk maken, met leraren die pedagogen zijn van binnenuit en werken met Waldorfpedagogiek. De samenwerking op een DOSschool wordt vormgegeven als een moderne gemeenschap, waarin ieders levensweg serieus wordt genomen, en met gedragen besluitvorming wordt besloten. We zijn tot dit initiatief gekomen vanuit onze ervaring met het oprichten van drie onbekostigde scholen en het onderzoeken van de gang van zaken op verschillende scholen, ruimte in de regelgeving enzovoort. En, niet in de laatste plaats, op grond van de ervaringen van en met onze kinderen in het onderwijs en het inzicht dat de kinderen van deze tijd echt ander onderwijs vragen.

Wat vooraf ging

Mijn mede-initiatiefnemers, Conrad van Pruijssen en Janneke Sauer, en ik hadden een stappenplan en kaders en uitgangspunten ontwikkeld om in 2023 een (door de overheid bekostigde) Ondernemende School te starten in Zutphen, met Waldorfpedagogiek en 'een nieuwe sociale jas' zoals we dat zijn gaan noemen.

Twee leraren stapten met ons in de Bouwplaats, voor de realisatie van de eerste ondernemende school in Zutphen, nadat ze het Ontwikkellab Ondernemend Onderwijs https://www.svgi.nl/onderwijs-en-opvoeding/ en scholing gedragen besluitvorming hadden gevolgd. Wij verwachten dat leraren deze beide scholingstrajecten volgen, net als wij hebben gedaan, omdat ze de basis leggen voor de nieuwe manier van samenwerken die wij noodzakelijk vinden rondom de kinderen. Eén leraar, gesterkt in haar initiatiefkracht, zoals ze zei, door het Ontwikkellab, wilde ook een lerarenteam gaan vormen, om te onderzoeken hoe ze de pedagogiek en het leerplan wilden vormgeven en verder ontwikkelen. Vanwege ons inzicht in de biografische (initiatief)fase van de betreffende leerkracht, en ons respect in het algemeen voor de wil van een ander mens én het initiatief, waar altijd iets belangrijks uit naar voren kan komen, hebben wij niet gezegd, dat dit initiatief binnen de kaders van DOS moest worden genomen. Vervolgens kwam uit dat initiatief een lerarenteam van (tot nu toe) vier leraren voort.

Naast of tegenover elkaar?

De leraren in dit team besloten dat ze geen bestuur boven hen wilden, dat ze zelf een school wilden oprichten. Dat kregen wij in een soort bijlage bij één of andere tekst ten behoeve van onze Bouwplaatsbijeenkomst te horen. Achteraf wel grappig eigenlijk hoe dat gaat, op het moment zelf vonden we het een pijnlijke gang van zaken omdat wij ons niet konden herkennen in het beeld van een bepalend bestuur (waar enkele van deze leraren veel negatieve ervaringen mee hadden), juist een dienstbaar bestuur wilden zijn. We wilden echter per se niet tegenover deze mensen komen te staan, omdat we weten dat we eigenlijk aan hetzelfde streven werken. Ik wilde ook niet mijn wil opleggen (wat ook zeker niet gelukt was overigens).

De techniek van gedragen besluitvorming bood hier echt uitkomst. https://www.svgi.nl/algemeen/Door er een gemeenschappelijk vraagstuk van te maken, en alternatieve mogelijkheden te bespreken, konden we samen verder in gesprek en kwamen we niet gelijk als concurrenten, die allebei een school willen, tegenover elkaar staan. Ik heb een paar uur tijd genomen om zorgvuldig een beeld te schrijven van het vraagstuk en een aantal alternatieven te benoemen en de voor- en nadelen daarbij te beschrijven. Dit heb ik iedereen toegestuurd, zodat de alternatieven van te voren kon worden gelezen en overwogen.

In gesprek dankzij een gemeenschappelijk vraagstuk, de wil er samen uit te komen, en de techniek van gedragen besluitvorming.

We hebben op onze bijeenkomst het vraagstuk in het midden gelegd: Opwelke manier realiseren we een school met Waldorfpedagogiek en een nieuwe sociale cultuur (zoals DOS immers voorstaat) in Zutphen? Dat alleen al heeft een gemeenschapvormende werking: je opent het sociale veld. Een beeld hadden we in de samenwerking tot dan toe natuurlijk al gevormd, dus daar waren we het snel over eens. Toen hebben we de alternatieven besproken: we kunnen ieder een school starten, in concurrentie; of de één start wel, de ander niet; of we starten (toch) een Ondernemende School waar leraren instappen; we geven het allebei op. In het gesprek over de alternatieven ontstond, door de spanning heen, begrip voor elkaars wil en vertrouwen in elkaar, dat we rekening zouden houden met elkaars belangen. Voor mij werd eigenlijk nu pas heel duidelijk, dat de leraren er echt van overtuigd waren dat er in sociale zin op de school echt een gemeenschapvormende samenwerking, zoals wij die voorstaan, moest gaan komen. Door het gesprek heen was het alsof daar nu pas echt in vrijheid voor kon worden gekozen. Daarmee werd het 'vormgeving van binnenuit' in plaats van van buitenaf, wat het, ook al wilden wij dat niet, toch zou zijn geworden vanuit de kaders die wij hadden gegeven voor de Ondernemende School. Een heel prachtige ervaring: vrijheid is juist voor waarde voor het echt sociaal kunnen zijn! Een belangrijke reden ook, waarom wij willen dat de kinderen zich in het onderwijs echt in vrijheid kunnen ontwikkelen, zonder eisen van buitenaf.

Een gezamenlijk gedragen besluit over de samenwerkingsvorm

In het gesprek ontstond een alternatief waar we ons allebei in konden vinden: het lerarenteam (Vrij lerarencollege genaamd) start vanaf 1 juli 2021 de procedure om een bekostigde (Waldorf)school te starten in 2023, met de afspraak dat ze vanaf het begin een pilotschool worden voor de Ondernemende School. (Inmiddels is de website van deze school er! Neem een kijkje op http://www.vlc-auryn.nl). Hoe, daarvoor zijn we nu een overeenkomst aan het maken, met afspraken in grote lijnen. We zullen steeds evalueren hoe het uitwerkt in de praktijk, en bijstellen waar nodig. En als het bevalt wordt deze school over een aantal jaar definitief een Ondernemende School en sluit zich, hopelijk tegen die tijd met andere scholen, aan bij het Ondernemende School initiatief, dat dan een vereniging zal zijn. Andere initiatiefnemers zullen kunnen profiteren van de ervaringen die wij nu in Zutphen opdoen.

We zijn allen echt blij over hoe we dit samen vorm geven, als twee vrije initiatieven, die vrij samenwerken. We merken hoezeer het sociale daarin mogelijk wordt, gewekt wordt, juist omdat we elkaar in ons initiatief respecteren. Het blijkt zo nieuw dat we het aan anderen niet makkelijk kunnen uitleggen, omdat tot nu toe scholen alleen zijn gestart als leraren- en/of ouderinitiatief. Een docent in de Werkplaats voor de Toekomst verwoordde het als volgt: je kunt dus ook een schoolinitiatief nemen vanuit een ideaal, zonder er zelf een positie in te hebben als leraar of ouder.

Doorwerking

Eén van de leraren gaf ook aan hoe dit doorwerkt in andere contacten, om altijd het belang van de ander ook te zien en daarvoor ook iets te willen doen. Zelf merk ik dat het me echt verder heeft gebracht om nog veel meer vanuit vertrouwen te kunnen werken.

Ons initiatief van de Ondernemende School is er ook verder mee gekomen: we hebben namelijk ingezien dat wij dit de beste manier van samenwerken vinden, ook voor de andere scholen die wij willen oprichten, nee dus: willen HELPEN oprichten, vooral vanuit een bewuste dienstbaarheid aan het sociale, om een nieuwe sociale cultuur op school mogelijk te maken. Zelf zijn we vast begonnen met die cultuur………

Juni 2021

Ingrid Busink

© De Grondsteen 2024

Grondsteen nieuws

Open dag: Zaterdag 8 juni van 10.00 - 17.00 uur regio Zutphen (Ubuntuhuis)

Opleiding procesbegeleider Ontwikkellabs Levensvragen

Vijf deelnemers hebben in februari met succes de opleiding voor procesbegeleider afgerond. Vanuit hun nieuwe professie gaan zij een bijdrage leveren aan de School voor Gemeenschapsvorming en/of in een eigen onderneming aan het werk met het begeleiden van mensen met levensvragen in Ontwikkellabs en van gemeenschapsvorming.

Start volgende opleiding: januari 2025. Data volgen binnenkort